www.viribusunitis322012.fora.pl

Viribusunitis

[link widoczny dla zalogowanych]

Korona świętego Stefana (Święta Korona, hu. Szent Korona, łac. Sancta Corona, de. Heilige Krone, słow.Svätoštefanská koruna) – insygnium koronacyjne królów Węgier od XI wieku do 1916 roku. Relikwia narodowa i symbol państwowości Węgier. Najważniejszy element godła państwowego. Przechowywana w gmachu Parlamentu w Budapeszcie.
Symbol korony jest od XVIII wieku stale obecny w herbie Węgier, znajduje się w godle przyjętym w 1990 roku przez węgierski parlament. Odwołuje się do niej Konstytucja Węgier z 2011 roku wskazując, że jest ona ucieleśnieniem konstytucyjnej ciągłości państwa i jedność narodu. Do 1919 roku wieńczyła również godło Chorwacji.
Tradycja wiąże koronę z 1000 r., w którym Stefan I Święty miał ją otrzymać w darze od papieża Sylwestra II, który kazał ją wykonać wedle widzenia sennego: Dwa anioły miały ja nałożyć na głowę króla Węgier, a głos z nieba nakazał papieżowi uznanie go za władcę apostolskiego wg. przyrzeczenia danego kiedyś jego przodkowi Attyli, który na prośbę papieża Leona Wielkiego zrezygnował ze zdobywania i plądrowania Rzymu.
W rzeczywistości jednak prawdziwa korona św. Stefana użyta do koronacji w 1000 roku, została przekazana przez jego następcę Piotra Wenecjanina królowi niemieckiemu – Henrykowi III, który odesłał ja papieżowi. Jej dalsze losy są nieznane.
Obecna Korona Świętego Stefana jest nieco młodsza i powstała pod koniec XI w. Poprzez połączenie dwóch królewskich diademów Corona graeca i Corona latina. Starsza Corona graeca z połowy XI w. jest dziełem mistrzów bizantyjskich i była darem cesarza Michała VII Parapinakesa dla Gejzy I. Corona latina jest natomiast złotników dynastii Arpadów i jak się zdaje pochodzi z grobu króla Stefana służąc jako korona grobowa. Połączenia dokonano zapewne w 1083 roku przy okazji ekshumacji świętego króla dokonanej przez następcę Gejszy – Władysława Świętego została: wówczas użyto elementów Corona Latina jako kabłąków zamykających i uzupełniających Corona graeca. Całość wieńczy przekrzywiony złoty krzyżyk, dodany w niewiadomym czasie (jednocześnie z konstrukcja, lub później). Wydaje się wiec, ze jakkolwiek obecna Święta Korona nie jest diademem koronacyjnym pierwszego króla Węgier, to jednak ma z nim bezpośredni związek, gdyż jej część przykrywała kiedyś królewską czaszkę jako korona grobowa.
Korona Świętego Stefana stanowiąca najważniejszy symbol państwa węgierskiego miała nader burzliwe losy, ponieważ jako symbol władzy niezbędny przy koronacji stanowiła pożądany łup, niezbędny do sprawowania legalnej władzy. Była, więc wielokrotnie kradziona i ukrywana. Pierwotnie przechowywana w Bazylice Koronacyjnej w Székesfehérvár. W 1241 roku, podczas najazdu Mongołów na Węgry, została wywieziona do Chorwacji i schowana najpierw w Splicie, a później na wyspie Trau. Potem wraz z królem Belą IV powróciła do Szekesfehervaru.
W 1301 r. po śmierci ostatniego przedstawiciela dynastii Ar padów, Andrzeja III przywłaszczył ją sobie Wacław II Czeski i przekazał swojemu synowi Wacławowi III. Ten w 1304 roku zrezygnował z tronu węgierskiego w 1305 roku i oddał ją swojemu kuzynowi i następcy Ottonowi Wittelsbachowi, który w 1307 r. utracił ją na rzecz László wojewody siedmiogrodzkiego również pretendującego do tronu. Kiedy w 108 roku pierwszy król z dynastii Andegawenów – Karol Robert koronował się na króla Węgier używając w zastępstwie innego diademu, musiał dwa lata później powtórzyć cały akt z użyciem odzyskanej korony i dopiero wtedy zyskał powszechne uznanie.
Następnie użył jej do koronacji król Ludwik Wielki, jego córka Maria i kuzyn Karol Mały, który zresztą cieszył się nią bardzo krótko. Potem koronowano nią Zygmunta Luksemburczyka i jego zięcia – Albrechta Habsburga. Miejscem jej przechowania był od 1401 roku Estergorm, a następnie Wisegrad nad Dunajem. Kiedy w 1439 roku zmarł nagle król Albrecht i Węgrzy wybrali elekcyjnie młodego króla Polski – Władysława, zwanego później Warneńczykiem, żona zmarłego Albrechta Elżbieta będąca córką Zygmunta Luksemburczyka chcąc zadbać o interesy własnego syna Władysława Pogrobowca uknuła intrygę dworską i z pomocą swojej dwórki Heleny Kottannerin ukradła koronę z Wyszehradu? Następnie doprowadziła do koronacji małego Habsburga i wszczęła w jego imieniu wojnę z wybranym przez rycerstwo polskim królem zaś koronę wywiozła do cesarza Fryderyka III i zdeponowała ją w Wiener Neustadt. Władysław Warneńczyk, aby spełnić warunek koronacyjny ukoronował się wówczas zastępczo koroną zdjętą z relikwiarza Świętego Stefana, co jak wiadomo nie przyniosło mu szczęścia. Po jego tragicznej śmierci – Władysław Pogrobowiec powrócił na tron węgierski, lecz jego kuzyn – cesarz Fryderyk nie oddal mu korony i została ona zwrócona Węgrom dopiero w 1464 roku, gdy za olbrzymia kwotę wykupił ją ówczesny król – Maciej Korwin. W skarbcu królewskim przeleżała następnie do 1526 roku służąc królom: Władysławowi II i Ludwikowi II.
W 1526 r. po bitwie pod Mohaczem dostała się w ręce magnata węgierskiego Piotra Perenyego, który wykradł ją ze skarbca w Wisegradzie, aby uniemożliwić koronację wybranego przez szlachtę króla Jana Zapolyę. Utracił on ją w 1529 r. Jako łup wojenny została dostarczona sułtanowi tureckiemu Sulejmanowi I Wspaniałemu, który odesłał ją swojemu wasalowi i władcy Siedmiogrodu, Janowi Zapolyi, który walczył z Ferdynandem I Habsburgiem o tytuł króla Węgier.
W 1539 roku w. po śmierci Jana Zapolyi korona przypadła jego żonie regentce Siedmiogrodu, Izabeli Jagiellonce, która oddała ją Habsburgom w układzie z 1551 roku.. Od tego czasu Korona Świętego Stefana przechowywana była najpierw w Wiedniu, później w Pradze, żeby od 1608 r. znaleźć swoje miejsce w skarbcu na zamku w Pozsony (Bratyslawie). W XVII w. ze względu na działania wojenne była kilkakrotnie ukrywana i przenoszona. W 1644 r. przewieziono ją do Győr, aby uniemożliwić koronację księciu siedmiogrodzkiemu Jerzemu I Rakoczemu, który opanował całe Górne Węgry (dzisiejszą Słowację). Z Pozsonya wywieziono ją również w 1683 r. podczas najazdu tureckiego. Na początku XVIII w. Była znów przechowywana w Wiedniu. Było to podyktowane potrzebą ukrycia insygniów koronacyjnych przed powstańcami węgierskimi dowodzonymi przez księcia Franciszka II Rakoczego. W XVII i XVIII wieku służyła ona do koronacji wszystkim cesarzom niemieckim z dynastii Habsburgów, którzy koronowali się nią w Pozsonyu. W 1741 roku wydobyła ja ze skarbca i ozdobiła swe skronie Maria Teresa – córka cesarza Karola VI, a następnie stanęła w niej przed węgierskim sejmem oddając się mu w opiekę wraz ówczesnym następcą tronu. Wówczas Węgrzy w porywie ogromnego entuzjazmu uznali ja za króla i odzyskali dla niej austriackie kraje koronne, a nawet zdobyli przejściowo Bawarię. Natomiast jej następca Józef II – uznał koronacje za średniowieczny przeżytek i nigdy się nie koronował żadną koroną ( zamierzał je podobno przetopić jako przedmioty bezużyteczne!). Na szczęście przedwczesna śmierć króla udaremniła te zamysły i ocaliła relikwię. Brat i następca Józefa II – Leopold II nie tylko koronował się uroczyście, ale przekazał relikwię Węgrom i była odtąd (1790) przechowywana na zamku w Budzie. Jedynie przez okres wojen napoleońskich była w ukryciu przewożona pod eskortą po różnych zamkach i miastach monarchii habsburskiej.
Korona na krótko zaginęła w czasie Wiosny Ludów, kiedy to przywódca powstania na Węgrzech Lajos Kossuth, przed udaniem się na emigrację rozkazał w 1849 r. zakopać insygnia królewskie w ziemi w miejscowości Orsova. Odnaleziono ją w 1853 r. i przewieziono uroczyście do Budapesztu gdzie po reperacji posłużyła w 1867 roku do koronacji Franciszka Józefa I (uroczysta koronacja korona św. Stefana wg średniowiecznego rytuału była pierwszym i najważniejszym warunkiem stawianym cesarzowi przy zawieraniu ugody z Węgrami).Ostatnim ukoronowanym królem Węgier, który włożył Świętą Koronę był Karol IV w 1916 roku. Po tzw. rewolucji Astrów i w czasie krwawego terroru tzw. Republiki Rad (od marca do sierpnia 1919 roku) udało się schować koronę i ocalić ja od zniszczenia.
W okresie regencji admirała Miklósa Horthyego ( 1920-1944) stała się relikwią narodową i symbolem suwerenności Węgier. Jej siedzibą stal się parlament, zaś do jej ochrony przydzielono specjalna straż honorową ( Straż Koronna) . Pod koniec II wojny światowej Straż Koronna przewiozła koronę do Austrii by zapobiec dostaniu się jej w ręce sowieckie. Została tam przekazana amerykańskiej administracji okupacyjnej-. Korona Świętego Stefana w największej tajemnicy została przewieziona do USA i zdeponowana w Fort Knox. W skarbcu amerykańskiego banku federalnego przechowywana była do lat 70. XX wieku. W styczniu 1978 zgodnie z decyzją prezydenta Jimmy'ego Cartera została przekazana ówczesnym komunistycznym władzom węgierskimi powróciła do Budapesztu wśród ogromnego entuzjazmu całego narodu ( Węgrzy odczytali to wydarzenia jako zapowiedź bliskiego końca komunizmu). Przechowywano ją w latach 1978-2000 w Węgierskim Muzeum Narodowym. Od 2000 r. wraz berłem, jabłkiem i mieczem koronacyjnym jest wystawiona w Sali pod Kopułą Parlamentu Węgier. 15 III 2011 roku została ona uznana w nowej konstytucji za symbol państwa i narodową świętość – zaś przez szacunek dla niej z oficjalnej nazwy państwa zniknął człon – republika.
Z Koroną Świętego Stefana związane jest pojęcie publicznoprawne Krajów Korony Świętego Stefana jako określenie wszystkich terytoriów podległych władzy królów węgierskich, w latach 1867-1918 oznaczające także węgierską część Austro-Węgier. Dlatego jest dziś symbolem sprzeciwu wobec rozbioru Węgier z Trianon i przedmiotem szczególnie znienawidzonym przez beneficientów tego aktu, oraz opcje lewicowe i liberalne, które lansują myśl pogodzenia się z ideą tzw. Małych Węgier.
Według tradycji, która ukształtowała się za panowania Arpadów i obowiązywała do XVI w. o ważności koronacji władców Węgier decydowały trzy przesłanki (zwyczaj ten był jednak od XIV w. Kilkakrotnie łamany, lecz przywrócony w całej pełni w 1867 roku):
1) króla Węgier mógł koronować tylko arcybiskup Estergomu
2) koronacja królewska musiała odbyć się w Székesfehérvár,
3) a król Węgier musiał być koronowany Koroną Świętego Stefana

Charakterystyczny przekrzywiony krzyż zawsze intrygował i pobudzał wyobraźnię. Jedna z legend głosi, że został on uszkodzony podczas kradzieży w 1440 r. Druga wiąże to z Maciejem Korwinem, który tak bardzo nie mógł się doczekać chwili przekazania mu korony, ze, gdy ja wreszcie dostał w ręce upuścił ją z przejęcia, Trzecia wskazuje na Ferdynanda I, który w ten sposób chciał rzekomo odebrać koronie znaczenie jako relikwii. Jest to jednak mało prawdopodobne, gdyż przez cale lata o nią zabiegał i najwyższą duma nosił tytuł apostolskiego króla. Czwarta historia wiąże fakt uszkodzenia krzyżyka z osobą Izabeli Jagiellonki, która przed odesłaniem korony Habsburgom w 1551 r. miała go odłamać i ofiarować synowi Janowi Zygmuntowi Zapolyi, aby nosił go na swojej piersi i mógł; go użyć jako dowodu swych roszczeń w razie niedopełnienia układu przez króla Ferdynanda.