www.viribusunitis322012.fora.pl

Viribusunitis

[link widoczny dla zalogowanych]

Gyula Andrássy był obok Deáka jednym z dwóch twórców idei Austro-Węgier i jemu to ostatecznie przyszło realizować te ideę w praktyce jako pierwszemu premierowi Węgier i ministrowi spraw zagranicznych monarchii. W obu przypadkach w swoim działaniu kierował się zawsze węgierskim interesem narodowym, starając się zabezpieczyć Węgry przed największym niebezpieczeństwem – ideą panslawistyczną połączoną z ekspansjonizmem rosyjskim.
Gyula Andrássy hr. Csiksentkirály i Krásnahorki urodził się w Oláhpatak nad rzeką Sajó , komitat Gömör niedaleko zamku Krasznahorkavralya [poprawiłem W.B.] 3 marca 1823 roku w starej arystokratycznej rodzinie węgierskiej. Jako młody człowiek rozpoczął życie polityczne, działając aktywnie wśród stronników Széechenyiego. Wkrótce jednak przeszedł do bardziej radykalnego stronnictwa Kossutha i wraz z nim współtworzył węgierski nacjonalizm i domagał się niezależności Węgier od Austrii. W 1848 roku wziął aktywny udział w rewolucji, a rząd narodowy powierzył mu misję polityczną w Konstantynopolu. Tymczasem powstanie upadło, zaś Andrássy został skazany zaocznie na karę śmierci. Wtedy udał się na emigrację do Londynu, gdzie przekonał się, że pełna niezależność Węgier od Austrii nigdy nie znajdzie międzynarodowego uznania i doszedł do wniosku, że należy dążyć ze wszystkich sił do godnego kompromisu z monarchią i do wyrwania Austrii z roli rosyjskiego satelity. Za największe niebezpieczeństwo dla Węgier uważał panslawizm, którego zwolennikiem była monarchia Romanowów, a który jego zdaniem był w istocie narzędziem w ręku carskiego imperializmu. Po ogłoszeniu amnestii w 1857 roku powrócił do kraju i szybko nawiązał współpracę z głównym przywódcą ówczesnej opozycji węgierskiej Ferencem Deákiem, który wyznawał podobne poglądy.
Współpracując ściśle z nim, a także z pozyskaną dla sprawy węgierskiej cesarzową Elżbietą, zdołał przeforsować i przeprowadzić ugodę z Austrią na warunkach określonych przez Deáka. Wyznaczony przez sejm na 57 zastępcę palatyna królestwa koronował uroczyście Franciszka Józefa na króla Węgier i odebrał od niego przysięgę konstytucyjną.
Następnie został pierwszym premierem Węgier (1867–1871) z ramienia Partii Deáka, wcielając w życie program swego mistrza i umacniając w granicach historycznych unitarne państwo węgierskie. Przeprowadził również uchwalenie pierwszej ustawy narodowościowej, która zdecydowanie potwierdzała unitarny charakter państwa (jedynym językiem urzędowym stawał się węgierski, języki mniejszości mogły stanowić tzw. języki pomocnicze na terenach, gdzie mniejszość miała ponad 20% mieszkańców), doprowadził też do uchwalenia powszechnego obowiązku szkolnego (ustawa Eötvösa), która w efekcie zmniejszyła odsetek analfabetów z 70% (w 1867) do 30% (w 1910). Przeprowadził również ugodę z Chorwatami gwarantującą im szeroką autonomię i uznając język chorwacki jako język urzędowy na terenie Chorwacji. Ustępstwo to uczyniono jedynie dla Chorwatów, uznając ich za naród historyczny. Natomiast z całych sił Andrássy przeciwstawiał się próbom przekształcenia się monarchii w trialistyczną, podejmowanym przez Czechów w 1871 roku – według niego obniżyłoby to rangę Węgier. W 1871 roku Andrássy został ministrem spraw zagranicznych całej monarchii, podejmując na tym stanowisku pracę na rzecz likwidacji zagrożenia, jaką stanowił dla niej walkę z grożącym Austro-Węgrom ekspansjonizmem rosyjskim sięgającym po Bałkany i szermującym hasłami wyzwolenia wszystkich ludów słowiańskich i zjednoczenia ich pod berłem cara. Sadził, że najlepszą drogą do powstrzymania tej ekspansji będzie budowa własnych wpływów Austro-Węgier na Bałkanach, ograniczanie zdobyczy rosyjskich, a przede wszystkim odciągnięcie potężnych zjednoczonych Niemiec od tradycyjnego sojuszu z Rosją. Działając w tym kierunku, zdołał zapewnić Austro-Węgrom prawo do okupacji Bośni przy okazji wojny rosyjsko-tureckiej, co przekreślało rosyjski plan okrążenia Austro-Węgier, następnie zaś na kongresie berlińskim przekonał kanclerza Bismarcka o konieczności pomniejszenia rozmiarów rosyjskiego zwycięstwa nad Turcją, co w efekcie spowodowało odciągnięcie Niemiec od tradycyjnego przymierza z Rosją. Wreszcie w 1879 roku zdołał zawrzeć z Niemcami tajne przymierze obronne, które miało według Węgrów pełnić rolę skutecznej tamy przeciw wszelkim próbom rosyjskiego ekspansjonizmu w Europie. W ten sposób Andrássy trwale zmienił dotychczasową politykę dynastii Habsburgów i sprawił, że niedawno jeszcze uciśniony naród węgierski uzyskał wpływ na politykę światową. Osiągnąwszy swe cele, Andrássy wycofał się z aktywnego udziału w polityce, pozostając jednak aż do śmierci (1890) jej czujnym obserwatorem. Jego dziedzictwo przejął najmłodszy z jego synów, tego samego imienia, który również działał na płaszczyźnie międzynarodowej w podobnym jak ojciec antyrosyjskim duchu. Podczas I wojny światowej Gyula Andrássy Junior zasłynął jako najżarliwszy obrońca sprawy polskiej i tzw. rozwiązania trialistycznego.

Poglądy i programy
Andrássy był głównym filarem partii Deáaka (obok samego przywódcy), dlatego cechuje ich daleko idąca zbieżność poglądów i programów. W sprawach narodowych poglądy Andrássyego streszczają się w jednym zdaniu: „Egy politikai nezmet nemzet van [ akceptuję zmiany W.B.], a magyar” („Naród ma tylko jedną politykę – węgierską”) i odnosiło się to zarówno do spraw wewnętrznych (stosunki z mniejszościami), jak i do zagranicznych (przeciwstawianie się imperializmowi rosyjskiemu i panslawizmowi). W sprawach społecznych Andrássy prowadził jako premier politykę zmierzającą do podniesienia oświaty narodowej i życia gospodarczego.